PESEL
PESEL - Powszechny Elektroniczny System Ewidencji Ludności, system informatyczny działający od 1974 r., początkowo jako „system Magister” ewidencjonujący osoby z wyższym wykształceniem, wkrótce potem wykorzystywany do nadawania numeru identyfikacyjnego każdemu obywatelowi Polski; pierwotnie obsługiwany przez MSW, następnie przez MSWiA, aktualnie z powrotem MSW.
Obecnie PESEL zawiera dane osób przebywających stale na terytorium RP, zameldowanych na pobyt stały lub czasowy trwający ponad 3 miesiące, a także ubiegających się o wydanie dowodu osobistego lub paszportu. System zawiera również dane osób, dla których odrębne przepisy przewidują potrzebę posiadania numeru PESEL.
Zbierane dane zawierają podstawowe informacje ewidencyjno-adresowe o obywatelu i tzw. numer ewidencyjny; numer ten zawiera kolejno: datę urodzenia (rok, miesiąc, dzień - po dwie cyfry), numer porządkowy (nieparzysty dla kobiet, parzysty dla mężczyzn) i ostatnią tzw. cyfrę kontrolną.
Pierwotna architektura systemu PESEL opierała się na bazie danych PRISMA pracującej na komputerach Siemens seria 4004 (pośrednia kopia IBM 360). Następnie baza PESEL pracowała od 1987 r. na SZBD Jantar, której architektura okrzepła w latach 1992-1993. Od lat 2001-2003 usługi dostępne przez intranet i Internet, choć niezbyt intensywnie używane; wykorzystywało się się np. w niektórych bazach wojewódzkich (również pracujących pod SZBD Jantar).
Późniejsze próby uruchomienia systemu w wersji PESEL2 na bazie danych IBM DB2 okazały się wyjątkowo złożone. Ostatecznie w 2009 r. przeniesiono eksploatacyjnie system PESEL właśnie na tę bazę. Platforma sprzętowa IBM zOS była wykorzystywana już wcześniej, od pierwszej połowy lat 1990.
Podstawy prawne
- Ustawa z 10 kwietnia 1974 o ewidencji ludności i dowodach osobistych (Dz. U. z 2006 r. Nr 139, poz. 960 z późn. zm.);
- Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 20 grudnia 2002 r. w sprawie trybu przekazywania danych pomiędzy organami prowadzącymi ewidencję ludności oraz powiadamiania o nadaniu numeru PESEL (Dz. U. Nr 236, poz. 1996);
- Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 24 grudnia 2002 r. w sprawie zgłaszania i przyjmowania danych niezbędnych do zameldowania i wymeldowania oraz prowadzenia ewidencji ludności i ewidencji wydanych i utraconych dowodów osobistych (Dz. U. Nr 236, poz. 1999);
- Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 30 czerwca 2003 r. w sprawie obowiązku meldunkowego żołnierzy w czynnej służbie wojskowej (Dz. U. Nr 138, poz. 1322);
- Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 19 listopada 2008 r. w sprawie określenia wzoru wniosków o udostępnienie danych z ewidencji ludności, zbioru PESEL oraz ewidencji wydanych i utraconych dowodów osobistych (Dz. U. Nr 214, poz. 1353);
- Rozporządzenie Rady Ministrów z 19 listopada 2008 r. w sprawie wysokości opłat za udostępnienie danych ze zbiorów meldunkowych, ewidencji wydanych i unieważnionych dowodów osobistych, zbioru PESEL, ogólnokrajowej ewidencji wydanych i unieważnionych dowodów osobistych oraz sposobu wnoszenia tych opłat (Dz. U. Nr 207, poz. 1298);
- Rozporządzenie Rady Ministrów z 6 lutego 2009 r. w sprawie wzoru dowodu osobistego oraz trybu postępowania w sprawach wydawania dowodów osobistych, ich unieważniania, wymiany, zwrotu lub utraty (Dz. U. Nr 47, poz. 384).
- Ustawa z 24 sierpnia 2010 r. o ewidencji ludności (Dz. U. Nr 217, poz. 1427);
- Ustawa z 6 sierpnia 2010 r. o dowodach osobistych (Dz. U. Nr 167, poz. 1131);
Zobacz także
Wspomnienie Andrzeja Targowskiego
Projekt systemu komputerowej ewidencji ludności został wprowadzony do Planu Rozwoju Informatyki na lata 1971-75 przez społeczną grupę informatyków z PKAPI (NOT) kierowaną przez Andrzeja Targowskiego w 1970 r. a następnie zatwierdzony w 1971 r. przez Komitet Nauki i Techniki, a potem przez Prezydium Rządu - do realizacji. Przedsięwzięcie zostało wkrótce zaakceptowane do realizacji również przez Komisję Partyjno-Rządową ds. Unowocześnienia Funkcjonowania Gospodarki i Państwa powołaną w 1971 r. po dojściu do władzy Edwarda Gierka. W 1972 r. powstał Urząd Pełnomocnika Ministra Spraw Wewnętrznych ds. PESEL, który najpierw uruchomił system Magister. Na podstawie zebranych doświadczeń został potem uruchomiony system PESEL jako jeden z kilku pierwszych takich systemów w Europie i świecie (m.in. na wzór Amerykańskiego Systemu Social Security, który został wprowadzony do użytku w 1935 r. po Wielkim Kryzysie). Ówczesne prace nad systemem były kierowane przez płk. Zygmunta Orłowskiego i jego zastępcę i pierwszego dyrektora Biura Studiów i Projektów PESEL dr. inż. Andrzeja Targowskiego we współpracy informatyków z ośrodka ZETO ZOWAR, na należącym do ośrodka komputerze IBM 1440 były prowadzone prace nad prototypem obydwu systemów.
W czerwcu 1970 na zaproszenie Departamentu Stanu USA wyjechałem wraz z kilkoma liderami techniki i przemysłu do USA, gdzie zapoznawaliśmy się z trendami techniki i przemysłu. Był to rok upadania reżimu Władysława Gomułki i Amerykanie nawiązywali kontakt z ”nowym” garniturem liderów w Polsce. Wtedy zapoznałem się dość dokładnie z amerykańskim systemem Social Security. W tym czasie na zaproszenie Franciszka Szlachcica uczyłem go informatyki w jego gabinecie. Nie omieszkałem zaszczepić go ideą owego amerykańskiego systemu. Szlachcic był wówczas Ministrem Spraw Wewnętrznych i w grudniu przywiózł Edwarda Gierka z domowego aresztu w Katowicach do Warszawy, gdzie na Plenum Partii zastąpił Gomułkę. Tegoż roku lub na początku 1971 r. referowałem Plan Rozwoju Informatyki na lata 1971-75 (opracowany przez wspomnianą grupę społeczną, w której m.in. był dyrektor Resortowego Ośrodka Informatyki MSW mgr inż. Antoni Bossowski, który wypowiadał się pozytywnie za włączeniem do tego planu systemu PESEL). Zapewne po linii służbowej Bossowski musiał komunikować się z min. Szlachcicem. Ale potem nie miał nic wspólnego z tym systemem. Aczkolwiek w czerwcu 1971 r. byliśmy razem z szerszą delegacją (w tym z Bossowskim) w USA w sprawie zakupu dużego komputera GE 625 dla owego resortowego Ośrodka Informatyki MSW, który nie miał nic wspólnego z PESEL-em.
Na plenum Komitetu Nauki i Techniki referowałem ów 5-letni plan jako poniekąd koreferat do Planu Pełnomocnika PRETO prof. Stanisława Kielana. „Mój Plan” został zatwierdzony, dlatego że był tańszy i stawiał na minikomputery... (K202 jeszcze nie było). Potem min. nauki Jan Kaczmarek przeforsował ten Plan na Prezydium Rządu oraz dwa Zarządzenia (opracowane przez AT) w sprawie powołania KBI i Zjednoczenia Informatyki oraz przeniesienia IMM do MERY. Potem jeszcze raz forsowałem ten plan we wspomnianej komisji partyjno-rządowej, której byłem członkiem a pomagał mi ów min. Szlachcic. Wprowadzenie tak wielkiego systemu jakim był PESEL wymagało bardzo wielu starań i to od „góry.” Ja nie byłem zatrudniony w MSW tylko oddelegowany z Ministerstwa Nauki (równocześnie będąc w KBI i w WEKTORZE). Nic dziwnego, że niektórzy archiwiści mogą nie znaleźć mojego nazwiska w aktach MSW ani w Ministerstwie Nauki, bo fakt oddelegowania mógł być niezauważony, ponieważ pensję nadal otrzymywałem z Ministerstwa Nauki. Potem Biuro Polityczne zamknęło Program i KBI – utworzyło Komitet Informatyki z szefem Premierem Piotrem Jaroszewiczem, który to komitet nigdy się nie zebrał.
